Od sierpnia 2004 roku w Łodzi istnieje Park Ocalałych. Są w nim drzewa dedykowane osobom, które przeżyły wojnę. Każde drzewo symbolizuje co najmniej jedną osobę, ale tak naprawdę jedną lub kilka rodzin, które są lub były związane z Łodzią. Jest symbolem życia i pamięci, ocalenia i nadziei.
Za każdym z tych drzew kryje się opowieść o Łodzi przedwojennej, o jej wielokulturowej historii, o dziejach łódzkich kupców, rabinów, szewców, nauczycieli, drobnych fabrykantów i robotników, którzy w 1940 roku musieli przenieść się na teren utworzonej wówczas przez Niemców dzielnicy dla Żydów. Opowiada o losach tej rodziny w getcie, o nadaniu Łodzi nazistowskiej nazwy Litzmannstadt, o głodzie, śmierci, o wywózkach do Chełmna nad Nerem i Auschwitz-Birkenau. Ale także o ocaleniu, o wyzwoleniu i o życiu po wojnie. Niektórzy Ocalali wrócili do Polski na zawsze albo na jakiś czas, inni nie mogli, bądź nie chcieli wracać i rozpoczęli nowe życie w różnych zakątkach świata. Park Ocalałych opowiada historie ich wszystkich.
Powstał w 2004 roku w związku z organizowanymi przez Miasto Łódź uroczystościami 60. rocznicy likwidacji Litzmannstadt Getto. Pomysłodawczynią posadzenia w Łodzi drzew symbolizujących tych, którzy przeżyli Holokaust, była Ocalała z łódzkiego getta – Halina Elczewska. – Drzewo jest symbolem życia i trwania – mówiła.
Ideę tę podjął ówczesny prezydent Łodzi – Jerzy Kropiwnicki. 30 sierpnia 2004 roku pierwsze drzewka posadziło 363 osób, które przyjechały na uroczystości z całego świata. Do dzisiaj ponad 650 osób i rodzin, które przeżyły koszmar Holocaustu, zostało uhonorowanych swoim miejscem w Parku Ocalałych. Nazwiska osób i rodzin, którym zostały nadane certyfikaty sygnowane przez Prezydenta Miasta Łodzi, są wyryte na marmurowych tablicach ułożonych wzdłuż alei Arnolda Mostowicza. Są to osoby, które powojenne losy rzuciły w różne zakątki świata, od Polski, Francji, Szwecji i Izraela po Stany Zjednoczone, Argentynę i Australię.
Park zaprojektowała Grażyna Ojrzyńska, ogrodnik miasta. Znajduje się w dolinie rzeki Łódki, na pograniczu dawnego getta, pomiędzy ulicami: Wojska Polskiego, Oblęgorską i ogródkami działkowymi przy ul. Źródłowej; zajmuje powierzchnię 8,5 ha. Jego osią kompozycyjną jest aleja Arnolda Mostowicza, łącząca Pomnik Sprawiedliwych wśród Narodów Świata z Kopcem Pamięci.
W ciągu kilku lat w zaniedbanej części Łodzi powstało miejsce niezwykłe, łączące pamięć o bolesnej przeszłości z nadzieją związaną z przetrwaniem i budową nowego życia. – Te drzewa będą śladem naszej obecności tutaj i naszych rodzin. My wszyscy byliśmy głęboko zakorzenieni w Łodzi. Nasze dzieci i wnuki będą tu zawsze przyjeżdżać – podkreślała Halina Elczewska. W Parku Ocalałych posadzone zostały dęby, graby, jesiony, sosny, jawory, modrzewie, brzozy, świerki, lipy, buki, klony, a także śliwy i jabłonie, korkowce, surmie, tulipanowce. Każde z tych drzew opowiada inną historię. Wszystkie składają się na wspólną opowieść o życiu, śmierci, nadziei i pamięci.
Pozostałe
Koncert charytatywny „Łódź Miłości” – gramy, pomagamy // luty/marzec/czerwiec
Pomysł na koncert charytatywny Łódź Miłości narodził się w 2017 r., z potrzeby pomocy mieszkańcom Syrii podczas trwającego tam już od kilku lat konfliktu. Inicjatorami koncertu są łódzcy artyści: Ola Kozioł i Suavas Lewy. Do tej pory zrealizowaliśmy już kilka edycji wydarzenia z udziałem wielu łódzkich wokalistów/wokalistek i zespołów. Zawsze organizujemy zbiórkę razem z Polską Akcją Humanitarną, przeznaczając zebrane środki na najbardziej potrzebujących na świecie.
W 2017 r. artyści grali dla Syrii. Nasi wolontariusze podczas wieczoru 11. lutego 2017 r. prowadzili zbiórkę pieniędzy na pomoc ofiarom konfliktu w Syrii, w tym ewakuowanym mieszkańcom Aleppo. PAH pomaga uchodźcom w obozach w Syrii, zapewniając dostęp do bezpiecznej wody, żywności i opieki medycznej.
Podczas „Łodzi Miłości” wystąpili: 19 Wiosen, Alles, Demolka, Diabubu, Dzikie Jabłka, Kozioł/Lewy, Ted Nemeth, Zespół Łukasza z Bałut. Zebraliśmy 5473,40 zł i 10 euro.
23. marca 2018 r. zorganizowaliśmy drugą edycję „Łodzi Miłości” w ramach naszego cyklicznego wydarzenia Kolorowa Tolerancja. Koncert odbył się we współpracy z Fabryką Sztuki oraz z inicjatorami: Olą Kozioł i Suavasem Lewym. Znów zbieraliśmy pieniądze na działania PAH w Syrii. Na początku 2018 roku świat obiegły doniesienia o kolejnych tragicznych wydarzeniach i o dramacie syryjskich cywilów we wschodniej Ghoucie. Wówczas w ciągu kilki dni w bombardowaniach zginęło ponad 600 ludzi, mieszkańcy miasta zostali pozbawieni pomocy medycznej, brakowało żywności i wody. Trudna sytuacja panowała również na północy kraju. Na początku stycznia 2018 r. z powodu eskalacji walk w regionie swoje domy opuściło ponad 200 000 osób.
Podczas Łodzi Miłości #2 wystąpili: Przepraszam - 18 Rzek, Bielas i Marynarze, Wieże Fabryk, Niebiescy i Kutman. Podczas koncertu odbywała się także aukcja prac podarowanych przez łódzkich artystów.
Kolejna, trzecia, edycja „Łodzi Miłości” odbyła się dnia 7. czerwca 2019 r. Łódź Miłości płynie dalej! Łódzcy muzycy po raz trzeci zagrali charytatywnie – tym razem dla Sudanu Południowego.
Sudan Południowy uzyskał niepodległość w 2011 roku, po zakończeniu trwającej ponad 20 lat wojny domowej. Niestety, w rzeczywistości kraj jest wciąż skonfliktowany. Sytuację utrudniają również trudne warunki klimatyczne i kryzys ekonomiczny kraju. Wszystko to sprawia, że mieszkańcy Sudanu Południowego migrują w inne części kraju lub poza jego granice w poszukiwaniu bezpieczniejszego schronienia, wody i żywności.
Polska Akcja Humanitarna działa w Sudanie Południowym od 2006 roku. Priorytetem jest zapewnienie ludziom dostępu do czystej wody i bezpiecznych warunków higienicznych. Prowadzony jest również szeroki zakres działań z zakresu bezpieczeństwa żywnościowego. Osoby wewnętrznie przemieszczone, powracające do domów i lokalne społeczności wspierane są dystrybucjami przedmiotów pierwszej potrzeby i schronień.
PAH buduje i remontuje studnie, latryny i stacje mycia rąk. Dba o odpowiednie warunki sanitarne w szkołach. Edukuje z zakresu dobrych praktyk higienicznych i rozdaje pakiety z produktami niezbędnymi do zapewnienia sobie i swojej rodzinie odpowiedniego bezpieczeństwa higienicznego.
Centrum Dialogu wraz z łódzkimi artystami po raz kolejny pokazało, że Łódź ma wielkie serce i mimo napływających zewsząd złych informacji, mimo wszechogarniającej mowy nienawiści, zorganizowaliśmy koncert, którego głównym hasłem była miłość, a przesłaniem – pomoc potrzebującym.
Podczas Łodzi Miłości #3 wystąpili: Łukasz Lach, Ted Nemeth, Soniamiki, Mona Polaski, Łódzka Grupa Kuaedza.
Po raz kolejny odbyła się także zbiórka prac podarowanych przez łódzkich artystów. Zebraliśmy 4316,73 zł.
Helenów – rodzinny piknik w zabytkowym parku//czerwiec
Od 2013 roku organizujemy pikniki kulturalne w parku Helenów, aby przywrócić dawną świetność tego miejsca. Każdego roku impreza odbywa się pod innym hasłem, a park zamienia się w miejsce kulturalnej rozrywki dla starszych i młodszych. Na scenie głównej występują łódzcy artyści. Poza tym w całym parku odbywają się warsztaty, pokazy zabytkowych aut, lekcje tańca, wystawy, spektakle, kiermasze rękodzieła, gry i zabawy. Obecne są także kulinaria.
Park Helenów znajduje się między ulicami Źródłową i Północną. To jeden z najpiękniejszych łódzkich parków, stworzony w końcu XIX wieku przez łódzkich browarników. Jedno z ukochanych miejsc. Tak było, jest i będzie!
Nasze pikniki cieszą się ogromnym powodzeniem wśród łodzian i choć z powodów finansowych w 2019 r., a z powodu pandemii w 2020 r., piknik w Helenowie się nie odbył, wszyscy za nim tęsknią i na pewno powróci!
23.06.2013 - Noc Świętojańska w Helenowie z Tuwimem w tle
Najbardziej znany łódzki poeta Julian Tuwim i jego siostra Irena jako dzieci często bywali w Helenowie, dlatego pierwszy piknik, który odbył się w Roku Juliana Tuwima, był jemu dedykowany. Cudownie barwnym i atrakcyjnym elementem imprezy stały się płatki piwonii, którymi bawiła się cała publiczność. Wszak to Noc Świętojańska…
Na scenie głównej wystąpili:
„Klasyka w parku” - Orkiestra Macieja Łabeckiego
Czytanie „Kwiatów polskich” Juliana Tuwima - Teatr Pinokio
Zespół The Washing Machine
„Powróćmy jak za dawnych lat…” - szlagiery Teatru Muzycznego w Łodzi
22.06.2014 - Swingujący Helenów // Początek lata w Helenowie
Nie ma nic przyjemniejszego niż lekki jazz słuchany w miłym towarzystwie w pięknych okolicznościach przyrody – taki był drugi Helenów. Nie zabrakło płatków piwonii i róż.
Na scenie głównej wystąpili:
Dixie Friends
Jazz in Łódź
Samokhin Band
Stan Breckenridge
21.06.2015 - Teatralny Helenów. Jak miło, jak błogo…
Rok 2015 był obchodzony jako jubileusz 250-lecia teatru publicznego w Polsce, dlatego nasz helenowski piknik był właśnie pod hasłem teatru, a współorganizatorami i był m.in. Teatr Muzyczny.
Na scenie głównej wystąpili:
"Klasyka w parku” - koncert trio w składzie: Maciej Łabecki, Adam Manijak, Robert Stefański
„Grają twoją piosenkę… Rzecz o Andrzeju Właście - spektakl muzyczny Warszawskiej Grupy Artystycznej „Bagatela 15”
„Operetkowy Helenów” - koncert studentów Akademii Muzycznej im. G. i K. Bacewiczów w Łodzi
W świecie musicalu - koncert artystów Teatru Muzycznego w Łodzi (przy akompaniamencie Magdaleny Brzezińskiej wystąpili: Emilia Klimczak oraz Piotr Płuska)
26.06.2016 - Filmowy Helenów // Czy wiesz, że w Łodzi jest centrum Ziemi?
Pierwszy łódzki pokaz filmowy z projektora Tomasa Edisona odbył się 1 sierpnia 1896 roku w… parku Helenowskim. Dlatego kolejny piknik – w 120. rocznicę tego ważnego dla filmowej Łodzi wydarzenia – miał bardzo określony charakter. Było dużo filmowej muzyki, a nawet polowe kino.
Na scenie głównej wystąpili:
„Jazzowe noce i dnie” - koncert inspirowany muzyką filmową w wykonaniu kwartetu braci Kądzielów w składzie: Marek Kądziela, Radosław Bolewski, Maciej Kądziela, Paweł Puszczało
„Ach, jak przyjemnie…” - koncert muzyki filmowej i serialowej w wykonaniu tercetu studentów Akademii Muzycznej im. G. I K. Bacewiczów w Łodzi w składzie: Martyna Henke, Ewelina Kisiel, Tomasz Wojen oraz pianistki Marty Sobczak
„Włosko-francuskie niebezpieczne związki” - koncert piosenki włoskiej i francuskiej w filmie w wykonaniu grupy Przyjaciele bawią się tam od lat w składzie: Lewartowski/Gwadera/Zabrocki
„Singin’ in the Purple Rain” - koncert Julii Hołówko i Mateusza Szymczaka
„Wytwórnia piosenek” - fragmenty spektaklu inspirowanego filmem „Zakazane piosenki” w wykonaniu Teatru Powszechnego w Łodzi
Odbył się też pokaz filmowy pod gołym niebem „Od braci Lumière do Alei Gówniarzy” - zestaw filmów braci Lumière, Georgesa Mélièsa, wybrane fragmenty filmów nakręconych w Łodzi: „Kingsajz”, „Vabank”, „Aleja Gówniarzy” i innych.
Imprezę poprowadził jedyny i niepowtarzalny aktor Karol Strasburger. Szkoda, że pogoda nie dopisała, ale publiczność nas nigdy w Helenowie nie zawiodła!
25.06.2017 - Artystyczny Helenów z awangardą w tle
W roku Stulecia Awangardy inaczej być nie mogło. Było awangardowo zarówno muzycznie jak i plastycznie – pokazaliśmy awangardowe prace łódzkich artystów.
Na scenie głównej wystąpili:
„Wiejskie rapsy, czyli avant żonglerki i skoczne oberki” - koncert zespołu Odpoczno w składzie: Marek Kądziela, Piotr Gwadera i Marcin Lorenc
„Modern jazz… i jazz” - pokaz tańca w wykonaniu uczniów szkoły tańca Urban Dance Zone
„Patrice, I don’t know” - koncert Sonimiki - Zosi Mikuckiej z udziałem Agi Gruczek i Marcina Ścierańskiego
„Ćwiczenia z absurdu” - pokaz kostiumów Tomasza Ciesielskiego - studenta Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi
„Awangarda Disco” - koncert Elektrycznego Węgorza
„Podróż w nieznane” - premierowe wykonanie utworów z nadchodzącej płyty Izy Lach
17.06.2018 - Sportowy Helenów
W dniach od 14 czerwca do 15 lipca 2018 roku odbywały się w Rosji XXI Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej. Gdy cały świat ekscytował się Mundialem, my zaprosiliśmy łodzian na Sportowy Helenów, w którym sporo było rekreacji: mieliśmy trening zumby, deep work i jogę i muzykę z przebojami kibiców.
„Przyjaciele trenują tam już od lat” - koncert sportowy w składzie: Piotr Gwadera, Marcin Zabrocki, Adam Lewartowski
„Wielka Lekcja W-F” - trening Deep Work - prowadzenie: Maciej Woźniak i Agnieszka Łanowa
„W zdrowym ciele zdrowy duch” - koncert Julii Hołówko
Pokaz Zumby - prowadzenie: Kasia Królak
„Półmaraton taneczny” - koncert Elektrycznego Węgorza
Symbolem naszej sportowego pikniku w Helenowie stał się Siłacz z Helenowa, w którego wcielił się Michał Adamiak z Centrum Dialogu.
Chodź na spacer. Jest wtorek// lato
Już od 2013 roku, w każdy wtorek lipca spacerujemy po Łodzi. Trasy spacerów są bardzo różne, przez siedem lat zwiedziliśmy już prawie całą Łódź – spacery zawsze opowiadają o wielokulturowej przeszłości Łodzi, opowiadaliśmy o Bałutach, łódzkich parkach, Łodzi żydowskiej, niemieckiej, polskiej i rosyjskiej. Zwiedziliśmy cmentarze, wiele dzielnic, poznaliśmy historie Łodzi literackiej, aktorskiej, sportowej czy awangardowej. W stulecie Bałut wchodziliśmy w różne bałuckie zakamarki. Łodzianie uwielbiają nasze spacery i bardzo licznie nam towarzyszą. Zdarza się , ze mamy gości z różnych podłódzkich miast i z zagranicy.
Przewodnikami po Łodzi są pracownicy Centrum Dialogu, często towarzyszą nam także zaproszeni goście – eksperci, znawcy Łodzi, bądź po prostu bałuciarze. Byli z nami, m.in. Marcin Gortat, Łukasz z Bałut, Krzysztof Kowalczyński.
Za udział w spacerach goście otrzymują spacerówki lub pieczątki, które upoważniają do odbioru prezentu-niespodzianki.
Miasto Bałuty// sierpień
18 sierpnia 1915 r. rozporządzeniem Cesarsko-Niemieckiego Prezydenta Policji von Oppena do Łodzi przyłączono liczącą ponad 100 tysięcy mieszkańców wieś Bałuty (oraz m.in Widzew, Radogoszcz, Chojny, Rokicie). W 2015 roku świętowaliśmy to stulecie wraz z łodzianami cyklem wydarzeń i projektów pod hasłem Miasto Bałuty, którego elementem był m.in. wielki piknik pt. „Bigiel na Żytniej”. Świętowaliśmy tę rocznicę
W samą rocznicę - 18. sierpnia 2015 r. odbył się spacer po Bałutach prowadzony przez Joannę Podolską i wernisaż wystawy „Bałuty XXI” – prac studentów i absolwentów łódzkiej Akademii Sztuk Pięknych. Kuratorem wystawy był Artur Chrzanowski, a prace umieszczone na fasadach bałuckich kamienic przy ul. Wojska Polskiego (na odcinku od ul. Łagiewnickiej do ul. Marysińskiej). Wieczorem odbył się przegląd reportażu z Radia łódź oraz pokaz zdjęć z warsztatów fotograficznych „Fotobałuty” dla dzieciaków z Bałut, a także spotkanie z bałuciarzami: Symchą Kellerem, Andrzejem Berutem, Łukaszem z Bałut i Wiktorem Skokiem, zatytułowane „Moje Bałuty”.
Poza tymi wydarzeniami na Bałutach zorganizowaliśmy też warsztaty chodnikowe dla dzieci, prowadzone przez Justynę Jakóbowską i warsztaty filmowe dla dzieci i młodzieży, które w bałuckich szkołach prowadził Łukasz z Bałut. Dzieciaki kręciły filmiki o swoich osiedlach, a następnie Łukasz Cieślak zmontował z nich jeden film o Bałutach.
Wydarzeniem towarzyszącym była wystawa Anki Leśniak „Invisible inVisible” / „Niewidzialne widzialnego”, w ramach której artystka przygotowała prace site-specific na trzech łódzkich kamienicach (w tym bałucka kamienica przy ul. Drukarskiej 2), dedykowane trzem postaciom kobiecym związanym z Łodzią, których historie są dziś raczej zapomniane: Eugenii Steinbart, Michalinie Tatarkównie-Majkowskiej i Fifi Zastrow.
Przez cały rok w Centrum Dialogu odbywały się także wykłady poświęcone wybranym zagadnieniom związanym z Bałutami. Natomiast 13. sierpnia 2015 r. łodzianie mogli pobawić się na bałuckiej imprezie, nazwanej też po bałucku - „Bigiel na Żytniej”.
Podczas imprezy na Żytniej można było zjeść sznytkę z leberką i śledzika, a zamiast zajzajeru napić się łódzkiej kranówki. Było skocznie i galancie. Potańczyliśmy, posłuchaliśmy kapeli, zagraliśmy w kapsle i klińcówkę. Nie trzeba było mieć ani migawki, ani hajsu. A majchra to już na pewno! Na bigiel warto było zabrać ryczkę lub inne siedzisko! Zaproszeni byli wszyscy, nie tylko bałuciarze i bałuciary!
sznytka – kanapka
leberka – pasztetowa
zajzajer – alkohol, kwas
galancie – fajnie
klińcówka – gra w chowanego
hajs – pieniądze
majcher – nóż
bigiel – impreza, potańcówka
ryczka – mały taboret
Powyższe słowa można znaleźć w wydanym przez nas jesienią 2015 r. „Bałuckim słowniku”, który powstał w oparciu o rozmowy z ludźmi spotkanymi podczas spacerów po Bałutach.
Można go ściągnąć w formie e-booka w zakładce PUBLIKACJE:
Postanowiliśmy także kontynuować imprezy bałuckie w kolejnych latach. 11. września 2016 r. zorganizowaliśmy „Bigiel na Młynarskiej”, historycznej ulicy w sercu Bałut. Tego dnia odsłoniliśmy mural artysty Stormie Millsa, projekt zrealizowany we współpracy z Urban Forms przy ul. Młynarskiej 2. Na scenie głównej, która znajdowała się na końcu ulicy Młynarskiej, wystąpili: Łukasz z Bałut, Julia Hołówko i Mateusz Szymczak oraz Little White Lies. Na całej ulicy odbywały się w tym samym czasie atrakcje dla najmłodszych, m.in street-art czy spektakl zespołu teatralnego „Lustro” z CZP nr 1 w Łodzi. Bardzo pomogli nam sami mieszkańcy, przede wszystkim właściciele kamienicy przy ul. Młynarskiej 32.
Kolejnym ważnym bałuckim projektem było wydanie drugiej edycji cieszącego się wielkim powodzeniem „Bałuckiego Słownika”, poświęconego kluczowym dla Bałut miejscom i ich etymologii oraz grę memory.
Prezentacji słownika towarzyszył wieczór bałucki w Centrum Dialogu, podczas którego odbyły się: prezentacja efektów warsztatów „Moje Bałuty”, wykłady „Bałuciarze o Bałutach”: Krzysztof Kowalczyński - „Gdzie są granice Bałut” i Marek Cybulski - „Język łódzki i bałucki” oraz mini koncert Łukasza z Bałut.
Żywa Biblioteka Łódź// listopad
Żywa Biblioteka jest cennym narzędziem edukacyjnym o charakterze antydyskryminacyjnym. Od 2004 roku jest ona oficjalną metodą Rady Europy w edukacji o prawach człowieka, której celem jest stworzenie przestrzeni dialogu społecznego, w której poprzez rozmowę z osobą – tzw. Żywą Książką, każdy może podważyć stereotypy i krytycznie przyjrzeć się temu, co myśli o innych. To właśnie dzięki otwarciu na tematy trudne dla danej społeczności, Żywa Biblioteka może skutecznie zastępować stereotypy wiedzą, doświadczeniem i empatią w stosunku do osób narażonych na dyskryminację. W Żywej Bibliotece można porozmawiać zarówno z Muzułmaninem, Katolikiem, Księdzem, Zakonnicą, Osobą niesłyszącą, Trzeźwym alkoholikiem, Osobą w kryzysie bezdomności, Osobą chorą na schizofrenię, Policjantem, Weganką jak i Gejem, Lesbijką czy Osobą transpłciową.
Każda osoba przychodząca do Żywej Biblioteki, zwana Czytelnikiem, wybiera Książkę spośród katalogu, po czym może z nią porozmawiać, zadając dowolne pytania.
Projekt narodził się w 2000 roku w Danii. Tam za jego realizację odpowiedzialna jest Human Library Organization, pod której patronatem Centrum Dialogu organizuje łódzką Żywą Bibliotekę.
Od 2014 r. zorganizowaliśmy sześć głównych otwartych edycji Żywej Biblioteki (zawsze w listopadzie, wokół Międzynarodowego Dnia Tolerancji), a także wiele mniejszych edycji: dla wybranych grup zawodowych (strażników miejskich, policjantów, nauczycieli), w łódzkich szkołach i na uniwersytecie, w parku w ramach festiwalu Teatralna Karuzela czy w firmie Fujitsu.
Chanuka//grudzień
Poznawanie innych tradycji i wierzeń jest jednym z ważniejszych punktów działalności Centrum Dialogu. Przybliżamy mieszkańcom Łodzi święta z różnych religii. Stałym punktem w naszym kalendarzu jest żydowskie święto Chanuka, zwane Świętem Świateł. Upamiętnia ono wydarzenia historyczne opisane w Księgach Machabejskich, a wypada przeważnie w grudniu, w okolicach katolickiego Bożego Narodzenia. Najważniejszym elementem świętowania Chanuki jest codzienne zapalanie świeczek przez osiem dni święta. Świeczki palą się w dziewięcioramiennym świeczniku zwanym chanukiją lub menorą chanukową. Poza świeczkami, w Chanukę je się tradycyjnie tłuste przysmaki (np. pączki czy placki ziemniaczane, zwane „latkes”), a dzieci grają w grę Drejdel (przeważnie na czekoladowe pieniążki).
Co roku wspólnie z łodzianami świętujemy Chanukę w Centrum Dialogu i przybliżamy im tradycje związane z tym świętem. Podczas święta gościmy najczęściej Rabina Łodzi, który zapala świeczki i opowiada o zwyczajach chanukowych. Są też śpiewy i inne atrakcje. Łodzianie uwielbiają Chanukę i każdego roku tłumnie przybywają na nasze świętowanie.
Tłumaczenie świata - cykl wykładów
W 2015 r. zorganizowaliśmy cykl wykładów z serii „Tłumaczenie świata”. Wykłady odpowiadają na najbardziej aktualne problemy, które dotyczą nas wszystkich, mieszkańców Polski, Europy, świata. Zainaugurował je w styczniu prof. Władysław Bartoszewski, w pierwszym roku wśród gości byli m.in.: Konstanty Gebert, prof. Marek M. Dziekan, prof. Przemysław Żurawski vel Grajewski, rabin Abraham Skórka, arcybiskup Grzegorz Ryś, Daniel Libeskind i wiele innych osób. Co roku tematyka wykładów jest nieco inna.
W od października 2015 do czerwca 2016 roku, wspólnie z Katedrą Bliskiego Wschodu i Północnej Afryki Uniwersytetu Łódzkiego, zrealizowaliśmy cykl wykładów „Świat Islamu. Korzenie, rozwój stereotypy”. Rozmawialiśmy m.in. o początkach islamu i muzułmańskim kalendarzu, o Koranie, islamie i innych religiach, o genezie ładu terytorialnego i politycznego Bliskiego Wschodu o Arabskiej Wiośnie, o konflikcie izraelsko-arabskim oraz regionalnych i międzynarodowych konsekwencjach powstania Państwa Islamskiego i wielu innych.
Od października 2016 do czerwca 2017 roku podjęliśmy temat „Żydowskie tematy. Religia. Tradycja. Kultura”. Cykl towarzyszył obecnej w Centrum wystawie „Lodzer miszmasz, czyli opowieść o żydowskiej Łodzi”. W programie było i o żydowskim kalendarzu i zasadach judaizmu, o różnych świętach (m.in. o Purim, Rosz ha Szanie, Pesach i Chanuce), o koszernej kuchni, dialogu chrześcijaństwa i judaizmu oraz sztuce łódzkich Żydów, o chasydyzmie i feminizmie.
W 2017 roku – w jubileuszowym roku Reformacji, został zorganizowany cykl wykładów we współpracy z Parafią Ewangelicko-Augsburską św. Mateusza w Łodzi pt. „500 lat Reformacji. Łódź. Historia. Tradycja. Współczesność”. Rozmawialiśmy zarówno o doktrynie protestanckiej, jak i historii ostatnich pięciu wieków dla protestantyzmu, o tradycjach świątecznych i społecznym zaangażowaniu kościołów ewangelickich, o roli muzyki w tradycji ewangelickiej tajemnicy kryjącej się w przekładach psalmów.
W listopadzie 2018 roku – w stulecie odzyskania przez Polskę niepodległości przygotowaliśmy cykl „Łódź niepodległa”. Historycy i znawcy Łodzi opowiadali, jak wyglądały ostatnie lata I wojny światowej i pierwsze lata po jej zakończeniu, czym żyła międzywojenna Łódź i jak wyglądało życie polityczne i społeczne II Rzeczypospolitej.
W ramach Roku Marka Edelmana w 2019 roku organizowaliśmy szereg spotkań, wykładów i rozmów o tematach bliskich Patronowi Centrum. Przyświecały im 4 hasła: „Najważniejsze jest życie”, „Najważniejsza jest wolność”, „Najważniejsza jest miłość”, „Najważniejsza jest pamięć.
Archiwalne projekty
Bobkowski. Chuligan wolności
Projekt „Bobkowski. Chuligan wolności” odbył się w 2013 roku, na stulecie urodzin autora „Szkiców piórkiem”. Wydarzenie organizowane były w Łodzi oraz w Krakowie. W Teatrze Nowym im. Kazimierza Dejmka w Łodzi odbyło się czytanie „Szkiców piórkiem” i nieznanych dzienników Bobkowskiego, zobaczyliśmy także film o pisarzu. Krzysztof Rutkowski, Krzysztof Ćwikliński, znawcy i badacze rozmawiali o twórczości pisarza. W Teatrze obyły się także warsztaty literacko – teatralne „Ćwiczenia z Bobkowskiego”.
W Łodzi i w Krakowie odbyła się Masa Krytyczna, która w ostatni piątek października przejechała przez oba miasta, przypominając postać Andrzeja Bobkowskiego.
24 października 2013 r. w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie została otwarta wystawa poświęcona Bobkowskiemu. W Krakowie odbyły się także liczne wydarzenia towarzyszące: spotkanie o pisarzu na Targach Książki, spacer z przewodnikiem po Krakowie Bobkowskiego, pokaz filmów dokumentalnych o pisarzu, warsztaty literacko-teatralne, czytanie „Szkiców piórkiem”
Organizatorem wydarzeń było Centrum Dialogu im. Marka Edelmana, a współorganizatorami: Muzeum Historii Polski, Instytut Tolerancji w Łodzi Partnerzy: Targi Książki w Krakowie, Biblioteka Jagiellońska, Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna w Łodzi, Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna w Krakowie, Teatr Nowy im. Kazimierza Dejmka w Łodzi, Fundacja Fenomen, Kraków Miastem Rowerów, Instytut Literacki w Paryżu, Konfederacka 4.
Kwartet i Orkiestra Czterech Kultur
Kwartet Czterech Kultur powstał w Łodzi, mieście o tradycjach wielokulturowych, które w XIX stuleciu współtworzyli Polacy, Niemcy , Żydzi i Rosjanie. Z Łodzi wywodzą się m.in. znakomici XX-wieczni artyści: Artur Rubinstein, Aleksander Tansman, Grażyna Bacewicz, Paweł Klecki. Po latach przerwy Łódź powraca do swojej przeszłości, przypominając wkład w rozwój miasta mieszkańców reprezentujących różne kultury, języki i religie. Organizując w 2012 r. festiwal Łódź Czterech Kultur – Generacje, nawiązaliśmy do tej tradycji. Kwartet Czterech Kultur wystąpił dwa razy podczas festiwalu, drugi występ odbył się w niezwykłym miejscu – w podziemnych zbiornikach wody pitnej.
Artyści z czterech krajów – Maciej Łabecki z Polski (skrzypce), Konstantin Manayev z Rosji (wiolonczela), Max Simon z Niemiec (drugie skrzypce) oraz Yuval Gotlibovich z Izraela (altówka) – wykonali fragmenty czterech kwartetów: Grażyny Bacewicz, Erwina Schulhoffa, Aleksandra Tansmana i Mieczysława Weinberga.
W roku 2013 projekt Kwartet Czterech Kultur doczekał się swojej kontynuacji. Muzycy wystąpili w trzech miastach, reprezentując trzy kultury: w Berlinie, Tel Awiwie i Sankt Petersburgu. Do kwartetu dołączył Zvi Carmeli z Izraela (altówka), zastępując Yuvala Gotlibovicha.
Berlin 25.08.2013 – Passionskirche
Tel Awiw 10.09.2013 – Enav Cultural Center
Rok Jana Karskiego
2014 został ustanowiony przez Sejm RP Rokiem Jana Karskiego, Centrum Dialogu im. Marka Edelmana było głównym koordynatorem wydarzeń Roku Karskiego w Łodzi, a Joanna Podolska, dyrektorka instytucji, pełnomocnikiem Prezydenta Miasta ds. Roku Jana Karskiego.
Głównym wydarzeniem Roku Jana Karskiego w Łodzi było otwarcie wystawy „Karski. Nie dać światu zapomnieć”, które odbyło się w 100. urodziny Emisariusza 24 kwietnia 2014 roku. Wystawę otworzył Bronisław Komorowski, Prezydent RP.
Wydarzenia towarzyszące odbywały się między 23 a 29 kwietnia 2014 r. Zorganizowaliśmy m.in.: pokazy filmów o Karskim, spotkania z autorami książek o Karskim, grę miejską, Masę Krytyczną, happening w Manufakturze, oddaliśmy głos młodzieży z Klubu Kuriera.
W ramach Roku Karskiego odbyła się także premiera spektaklu „Emisariusz” w reżyserii Darii Kopiec.
Synagoga w wyobraźni
W ramach obchodów 69. rocznicy likwidacji Litzmannstadt Getto w 2013 r. zrealizowaliśmy niezwykły projekt „Synagoga w wyobraźni”.
Koncert „Synagoga w wyobraźni”, w którym wzięli udział młodzi polscy artyści grający muzykę inspirowaną kulturą żydowską odbył się niedaleko miejsca, gdzie stała najstarsza synagoga w Łodzi. Występy Marcina Malinowskiego z zespołem NeoQuartet oraz Oli Blińskiej wzbogacone zostały o wizualizacje zniszczonej synagogi. Artyści zagrali swoje kompozycje, ale także przedwojenne kołysanki w języku jidysz, które można było usłyszeć na łódzkich Bałutach przed wojną. Wyczarowaliśmy „Synagogę z wyobraźni”, trochę taką jaka była, a trochę taką, jak sobie wyobrażamy dziś, 70 lat po jej zburzeniu przez Niemców.
Synagoga Alte Szil przy ul. Wolborskiej była główną synagogą staromiejskiej dzielnicy żydowskiej. Gdyby przetrwała, byłaby najbardziej oryginalnym sakralnym budynkiem w Łodzi.
W tamtej okolicy mieszkało najwięcej Żydów. Wraz z rozwojem Łodzi zwiększała się też liczba wyznawców judaizmu. Powstawały kolejne domy modlitwy, ale Żydzi domagali się synagogi z prawdziwego zdarzenia. W 1858 roku kupiono nową działkę przy ulicy Wolborskiej. Projekt zamówiono u Jana Karola Mertschinga. Budowa trwała długo, została ukończona w 1871 roku. Synagoga stanęła ukośnie do ulicy, ale dzięki temu była bardzo eksponowana. Stała się jednym z najbardziej efektownych gmachów miasta. Nawiązywała wyglądem do budowli orientalnych.
„Elewacje ozdobiono białociemnymi pasami, okna zostały zamknięte łukami podkowiastymi, naroża ujęto pilastrami, a całość koronowała balustradowa attyka” – wylicza prof. Krzysztof Stefański. Jego zdaniem odmienna forma architektoniczna podkreślała różnice światopoglądowe między Żydami wiernymi tradycji a Żydami postępowymi, którzy chętnie wtapiali się w społeczność chrześcijańską. Budując bożnicę nawiązującą do architektury orientalnej Żydzi ortodoksyjni podkreślali swoje przywiązanie do religijnej i kulturowej tradycji, której korzenie tkwiły na Bliskim Wschodzie.
W listopadzie 1939 roku synagoga na Starym Mieście została podpalona przez Niemców, a potem rozebrana. Na dobre zniknęła z przestrzeni miasta, a także z pamięci mieszkańców. W ziemi pozostały jej archeologiczne artefakty, a na archiwalnych fotografiach widać jak egzotyczny był ten fragment miasta. Niektóre ulice wokół synagogi w 90 procentach zamieszkiwały rodziny żydowskie. W 1940 roku ten rejon miasta wszedł w obręb łódzkiego getta. W 1995 roku w miejscu po synagodze (a w każdym razie blisko niego) stanął Pomnik Dekalogu.
W ramach projektu „Synagoga w wyobraźni” odbyły się także warsztaty archeologiczne, obejmujące symboliczne zaznaczenie zarysu synagogi oraz prace badawcze pod kierunkiem archeologów z UŁ, prowadzące do odsłonięcia i zabezpieczenia fundamentów synagogi Alte Szil przy ul. Wolborskiej. Prowadzili je: Aleksander Andrzejewski i Paweł Zawilski.
Sankt Petersburg 18.10.2013 – Jaani Kirik
We wrześniu 2013 roku muzycy wystąpili w rolach tutorów w ramach Orkiestry Czterech Kultur, organizowanej przez Centrum Dialogu. Przyjechali oni ponownie do Łodzi, gdzie przez tydzień przygotowywali młodzieżową orkiestrę, złożoną ze studentów polskich, izraelskich, niemieckich i rosyjskich uczelni muzycznych. Dwudziestoczteroosobową orkiestrę poprowadził wybitny dyrygent – Daniel Raiskin – pochodzący z Sankt Petersburga muzyk pracujący obecnie w Niemczech i Polsce.
Orkiestra Czterech Kultur zagrała trzy koncerty:
Łódź, 18 września – Muzeum Miasta Łodzi (Pałac Poznańskiego)
Poznań, 19 września – Akademia Muzyczna im. Ignacego Jana Paderewskiego w Poznaniu
Warszawa, 20 września – Studio Koncertowe Polskiego Radia im. Witolda Lutosławskiego
Sponsorzy
Sponsorzy Festiwalu Łódź Czterech Kultur:
Wyszukiwarka
Informacja o kontraście
Portal został zaprojektowany zgodnie z wymaganiami kontrastu opisanym w Rozporządzeniu Rady Ministrów Krajowe Ramy Interoperacyjności z 12 kwietnia 2012 r.. Wszystkie elementy na stronie spełniają minimalne wymagania kontrastu koloru treści do tła. Powyższe Rozporządzenie ustaliło minimalny kontrast na poziomie 4,5:1.
Obchody
Uroczystości upamiętniające:
Centrum Dialogu im. Marka Edelmana co roku organizuje uroczystości upamiętniające ważne wydarzenia historyczne.
Styczeń – obchody rocznicy likwidacji obozu cygańskiego w Litzmannstadt Getto
Historia obozu dla Romów zorganizowanego w getcie łódzkim, to jedna z najtragiczniejszych kart w historii miasta. Na rozkaz okupacyjnych władz niemieckich jesienią 1941 r. wydzielono z terenu getta tzw. obóz cygański – Zigeunerlager. Uwięziono w nim ponad 5 tysięcy Romów i Sinti, przywiezionych do Litzmannstadt z Burgenlandu, austriacko-węgierskiego pogranicza. Otoczony podwójnymi zasiekami obóz stał się dla tej ludności miejscem ogromnych cierpień. Na skutek fatalnych warunków sanitarnych, ogromnego zatłoczenia, braku żywności, zimna i braku dostępu do lekarstw bardzo szybko w obozie wybuchła epidemia tyfusu, która zabiła ponad 700 osób. Na rozkaz niemieckich władz od 5 stycznia 1942 r. rozpoczęto akcję likwidacyjną obozu – jego więźniów wywieziono do ośrodka zagłady w Kulmhof (Chełmno nad Nerem). Nie ocalała ani jedna osoba. Na terenie byłego obozu ocalało kilka budynków, wśród nich dawna kuźnia, w której pod opieką Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi znajduje się ekspozycja poświęcona historii miejsca. Przed budynkiem znajduje się tablica dedykowana zamordowanym Romom, przed którą co roku, w styczniu (międy 10 a 12 stycznia, w rocznicę wywózki transportów z Romami do Chełmna nad Nerem) organizowane są uroczystości upamiętniające ofiary obozu.
W ramach obchodów tej rocznicy, oprócz uroczystości upamiętniających, współorganizowanych z Muzeum Tradycji Niepodległościowych, w programie są także: zajęcia dla uczniów, wykłady, pokazy filmów dokumentalnych.
Urodziny Marka Edelmana// styczeń
W 2019 r. świętowaliśmy setne urodziny Marka Edelmana. Była to jednocześnie inauguracja Roku Marka Edelmana w Łodzi i w Polsce. Choć formalnie urodziny są 1 stycznia, my obchodzimy je kilka dni później. Dzień Marka Edelmana tradycyjnie obchodzimy 10 maja – dokładnie tago dnia 1943 roku Edelman wyszedł z bunkrów na terenie getta i wyszedł z kanałów po aryjskiej stronie.
Marek Edelman - lekarz, działacz społeczno-polityczny, w czasie wojny jeden z przywódców powstania w getcie warszawskim, odznaczony Krzyżem Komandorskim Legii Honorowej i tytułami doktora honoris causa wyższych uczelni, był także Honorowym Obywatelem Łodzi. Na przygotowanej przez Centrum Dialogu wystawie prezentujemy nie tylko fascynującą biografię Edelmana, która bez wątpienia zasługuje na ekranizację, ale opowiadamy także o ważnych wydarzeniach historycznych stulecia, których był świadkiem i uczestnikiem. Edelman mówi bezpośrednio do nas – widzów wystawy, opowiadają o nim także jego bliscy, współpracownicy, znajomi, przyjaciele. Opinie i nieraz bardzo dosadne stwierdzenia i refleksje Marka Edelmana na temat dobra i zła, polityki, człowiek i jego natury, są niezwykle aktualne i mogą śmiało komentować naszą współczesność.
Więcej o Roku Edelmana: ...............................
lutego – obchody rocznicy utworzenia getta łódzkiego
Getto w Łodzi zostało utworzone przez Niemców 8 lutego 1940 r., było jednym z pierwszych na ziemiach polskich oraz najdłużej istniejącym. Przeszło przez nie ponad 200 tys. Żydów z Łodzi i okolic, a także z Czech, Niemiec, Austrii i Luksemburga. Większość z nich straciła życie w obozie zagłady w Kulmhof (Chełmno nad Nerem) i w KL Auschwitz-Birkenau. Zaledwie niewielka grupa łódzkich Żydów przeżyła okupację.
W ramach tej rocznicy organizujemy w Centrum Dialogu: zwiedzanie wystaw, prezentacje publikacji książkowych, dyskusje, wykłady i pokazy filmów.
marca - Europejski Dzień Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata
W 2012 r. z inicjatywy Światowego Komitetu Ogrodu Sprawiedliwych Parlament Europejski ustanowił 6 marca Europejskim Dniem Pamięci o Sprawiedliwych. Data nie jest przypadkowa – tego dnia przypada rocznica śmierci Mosze Bejskiego – inicjatora utworzenia Ogrodu Sprawiedliwych w Jerozolimie, współtwórcy definicji Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata.
W tym dniu upamiętniamy wszystkich, którzy sprzeciwiali się reżimom totalitarnym i masowym zbrodniom i występowali w obronie ludzkiej godności i prawdy w XX i XXI w.
W ramach tego dnia odbywają się w Centrum Dialogu: wykłady, zajęcia dla uczniów, pokazy filmów i dyskusje poświęcone Sprawiedliwym Wśród Narodów Świata. Często organizujemy też spotkania dotyczące polskich bohaterów, którzy znajdują się na pomniku Sprawiedliwych w Parku Ocalałych.
Marzec – obchody rocznicy Marca 1968
12. marca 2018 r. miała miejsce w Centrum Dialogu inauguracja wydarzeń związanych z 50. rocznicą Marca 1968, w ramach których odbyło się otwarcie wystaw: "Człowiek za burtą. Łodzianie 50 lat po Marcu" i "Marzec '68. Konteksty", a także wykład i dyskusje panelowe.
Przez cały rok organizowaliśmy wiele wydarzeń, nawiązujących do tego, co wydarzyło się w Łodzi i w Polsce w marcu 1968 roku. Wystawa “Człowiek za burtą” była pokazywana także w Kopenhadze.
Zwykle w marcu organizujemy spotkania, projekcje filmowe lub wykłady dotyczące wydarzeń marcowych, aby pamiętać, do czego prowadzi mowa nienawiści.
18 kwietnia – Urodziny Aliny Margolis-Edelman
Alina Margolis urodziła się w Łodzi w 1922 w rodzinie łódzkich lekarzy. W czasie wojny trafiła z matką i bratem do Warszawy. Uczyła się w Żydowskiej Szkole Pielęgniarek prowadzonej przez Lubę Blum-Bielicką. Podczas powstania warszawskiego była pielęgniarką, odznaczona Krzyżem Walecznych. Po wojnie została lekarzem pediatrą, m.in. w II Klinice Pediatrycznej w Łodzi. Opiekowała się dziećmi chorymi na cukrzycę. Po 1968 roku wyjechała do Francji i pracowała jako lekarz. Działała też społecznie. Zaangażowała się w działalność organizacji Lekarze bez Granic, potem współtworzyła organizację Lekarze Świata. Pracowała na statkach-szpitalach, wyławiających na morzu uciekinierów z komunistycznego Wietnamu (tzw. “boat people”), pomagała chorym w Salwadorze, Czadzie, Afganistanie. Podczas wojny domowej w Bośni i Hercegowinie współtworzyła m.in. ośrodek wsparcia dla ofiar gwałtów. Była współzałożycielką francusko-polskiego stowarzyszenia SOS Aide aux Malades Polonais (pol. Pomoc Chorym w Polsce), zajmującego się leczeniem za granicą osób chorych w Polsce. W 1991 roku założyła w Polsce Fundację Dzieci Niczyje zajmująca się problemem przemocy wobec dzieci. Zawsze w okolicach 18 kwietnia wspominamy Alinę Margolis, „Alę z elementarza”.
kwietnia – obchody rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim i akcja „Żonkile” Muzeum Polin
W kwietniu 1943 roku Niemcy podjęli decyzję o ostatecznej likwidacji getta warszawskiego, w którym po deportacjach do Treblinki przebywało już tylko 60 tysięcy osób. „Zapadła decyzja, że jutro, jeśli Niemcy przyjdą do getta, zacznie się opór” – opowiada Marek Edelman o spotkaniu Żydowskiej Organizacji Bojowej, które miało miejsce 18 kwietnia 1943 roku.
W ramach obchodów rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim co roku organizujemy w Łodzi wydarzenia przypominające te wydarzenia, bierzemy też udział w akcji Żonkile, której organizatorem jest Muzeum Historii Żydów Polskich – POLIN. Jedziemy też na uroczystości pod pomnik Bohaterów Getta w Warszawie i na cmentarz żydowski przy ul. Okopowej, gdzie pochowany jest Marek Edelman.
Geneza akcji „Żonkile” łączy się z patronem Centrum Dialogu w Łodzi. Edelman corocznie składał pod Pomnikiem Bohaterów Getta na Muranowie bukiet żółtych kwiatów. Fotografując się z symbolicznymi żonkilami, chcemy upamiętnić bohaterów powstania w getcie warszawskim.
Więcej informacji na temat akcji Żonkile znajdą Państwo na stronie Muzeum Historii Żydów Polskich: undefined
kwietnia - urodziny Jana Karskiego
Jan Karski (prawdziwe nazwisko Kozielewski) urodził się w Łodzi 24 kwietnia 1914 roku. Honorowy Obywatel Miasta Łodzi, odznaczony Orderem Orła Białego, Krzyżem Virtuti Militari, medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata, a w 2012 roku – pośmiertnie - Medalem Wolności, najwyższym odznaczeniem Stanów Zjednoczonych.
W czasie II wojny światowej był kurierem Polskiego Państwa Podziemnego. W 1942 r. wyruszył ze swoją najważniejszą misją. Udał się do Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych, aby opowiedzieć aliantom o hitlerowskim terrorze w Polsce. Był jednym z pierwszych, który informował świat o niemieckiej polityce eksterminacyjnej wobec Żydów. Choć jego misja nie zmieniła losów świata, jej humanistyczne przesłanie ma nieprzemijające znaczenie.
"Dzięki niemu następne pokolenia będą mogły uwierzyć w ludzkość" – powiedział Elie Wiesel.
Rok 2014 został ogłoszony przez Sejm RP Rokiem Jana Karskiego. Łódź, rodzinne miasto Emisariusza, o nim zawsze pamięta…
W ramach urodzin Jana Karskiego co roku organizujemy: zajęcia dla uczniów, gry miejskie, akcje internetowe.
Przez cały rok 2014 odbywało się wiele wydarzeń w ramach obchodów Roku Jana Karskiego. Przy Centrum Dialogu powstał Klub Kuriera.
Więcej informacji w zakładce PROJEKTY ARCHIWALNE.
kwietnia – obchody rocznicy zamknięcia Litzmannstadt Getto
30 kwietnia 1940 r. nastąpiło całkowite zamknięcie i odizolowanie terenu getta od reszty miasta. Ogłoszenie o utworzeniu getta i rozpoczęciu przesiedlania na jego tereny Żydów pojawiło się 8 lutego 1940 r. Pierwsze przesiedlenia miały miejsce już w marcu. Getto łódzkie było najdłużej istniejącym oraz ostatnim gettem na ziemiach polskich.
W ramach tej rocznicy organizujemy w Centrum Dialogu: wykłady, dyskusje, pokazy filmów i inne działania przypominające historię getta łódzkiego.
sierpnia - Dzień Pamięci o Zagładzie Romów
Dzień Pamięci o Zagładzie Romów upamiętnia jedno z najtragiczniejszych wydarzeń w historii Romów. W nocy z 2 na 3 sierpnia 1944 roku Niemcy zgładzili w komorach gazowych Birkenau 2897 romskich dzieci, kobiet i mężczyzn. Ogółem w Auschwitz zginęło ponad 20 tysięcy Romów spośród około 23 tysięcy deportowanych z 14 krajów.
W Łodzi w tym dniu przedstawiciele środowiska Romów w Łodzi i przedstawiciele władz miejskich składają kwiaty pod pomnikiem przy tzw. Kuźni Romów przy ul. Wojska Polskiego. Dla środowisk romskich 2. sierpnia to data, która jednoczy Romów na całym świecie.
Dzień Pamięci o Zagładzie Romów i Sinti został ustanowiony przez Sejm RP w 2011 roku. Centrum Dialogu wspiera merytorycznie organizację uroczystości.
sierpnia - obchody rocznicy likwidacji Litzmannstadt Getto
29 sierpnia, to symboliczna data – w sierpniu 1944 r. z łódzkiego getta wywiezieni zostali przez niemieckich okupantów do Auschwitz-Birkenau ostatni mieszkańcy zamkniętej dzielnicy. Potem getto zostało zlikwidowane.
Łódź, która przed wojną była bardzo ważnym ośrodkiem żydowskiej kultury, nauki i handlu, pamięta o swoich mieszkańcach, a także o tysiącach Żydów z podłódzkich miasteczek oraz wielu miast w Europie, którzy stracili tu życie lub stąd zostali wywiezieni do obozów zagłady.
Co roku, w rocznicę tych wydarzeń, zapraszamy do Łodzi wszystkich tych, którzy przeżyli - Ocalałych z Litzmannstadt Getto, ich rodziny z całego świata, a także mieszkańców Łodzi i regionu oraz wszystkich, którzy chcą oddać hołd ofiarom Zagłady.
Gospodarzami obchodów jest Prezydent Miasta Łodzi Hanna Zdanowska oraz Gmina Wyznaniowa Żydowska w Łodzi.
Organizacją obchodów z ramienia Prezydent Miasta Łodzi zajmuje się Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi.
Współorganizatorem uroczystości głównych jest Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi.
Każdego roku organizowane są uroczystości religijne na cmentarzu żydowskim i uroczystości oficjalne na Stacji Radegast. Poza tym, przez cały tydzień odbywa się wiele wydarzeń towarzyszących: spacery, spotkania, wykłady, dyskusje, prezentacje publikacji książkowych, pokazy filmów, spektakle, koncerty, wystawy.
Więcej informacji znajdą Państwo w zakładce GETTO.
4-12 września – obchody rocznicy Wielkiej Szpery
We wrześniu przypada rocznica tzw. Wielkiej Szpery, akcji przeprowadzonej przez Niemców na terenie łódzkiego getta. W jej wyniku w pierwszych dniach września 1942 roku z getta wywieziono ponad 15 tysięcy osób, w tym niemal wszystkie dzieci poniżej 10 roku życia. Niemcy uważali, że małe dzieci, podobnie jak osoby stare i chore, nie nadają się do pracy, więc są nieprzydatne. Takie „nieużyteczne” - według nazistowskich zasad - osoby były kierowane na śmierć. Choć wywózki Żydów z getta w Litzmannstadt (taką nazwę nosiła Łódź w latach 1940-1945) zaczęły się już w styczniu 1942 r. i do maja wysłano do Chełmna nad Nerem ponad 55 tys. Żydów oraz blisko 5 tys. Cyganów z Burgenlandu, to właśnie jesienna akcja, która w historii i pamięci Ocalałych, przetrwała pod nazwą Wielka Szpera, uważana jest za najtragiczniejszy moment w dziejach getta. Najpewniej dlatego, że jej ofiarą padły maleńkie dzieci, które odrywano od matek i bliskich. Trudno sobie wyobrazić koszmar, który przeżywali rodzice i bliscy zabieranych maluchów, niekiedy kilkuletnich dzieci. Nawet dziś, ta historia budzi grozę i zmusza do refleksji.
Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi nieustannie przypomina historię II wojny światowej, a te wydarzenia są bardzo ważne, by pokazać okrucieństwo wojny. Nasze spotkania, koncerty, lekcje, wykłady i wystawy kierujemy zarówno do dzieci i młodzieży, jak dorosłych. W 2017 roku całoroczny projekt nosił nazwę „Dzieci XXI wieku”, ale co roku przypominamy Wielką Szperę i co się wówczas wydarzyło.
Więcej informacji o projekcie „Dzieci XXI wieku w zakładce ………….
Październik - obchody rocznicy deportacji Żydów Zachodnich do Litzmannstadt Getto
Jesienią 1941 r. nazistowskie władze Rzeszy zdecydowały o przywiezieniu do Litzmannstadt i umieszczeniu w getcie blisko 20 tys. Żydów z niemieckich, austriackich, czeskich i luksemburskich miast. Wśród nich było wielu naukowców, lekarzy, pisarzy i artystów z Berlina, Pragi, Wiednia czy Frankfurt. Warunki, w jakich przyszło żyć przybyszom z Europy Zachodniej, podobnie jak pozostałym mieszkańcom getta, były makabryczne. Wielu ludzi zmarło w pierwszych tygodniach z rozpaczy, chorób i głodu, wielu popełniło samobójstwo. Kilka miesięcy później, w maju 1942 roku, ponad 10 tys. przesiedleńców została wywieziona do ośrodka zagłady w Chełmnie nad Nerem (Kulmhof), a w 1944 r. niemal wszyscy pozostali do Auschwitz-Birkenau. Wojnę przeżyli nieliczni.
W roku 2011 i 2016 przypominaliśmy ten dramatyczny splot historii, który połączył tragicznie los Żydów łódzkich i ich braci z Czech, Niemiec, Austrii i Luksemburga w ramach wielu wydarzeń w Centrum Dialogu.
Odbyły się uroczystości oficjalne na Stacji Radegast i modlitwy na cmentarzu żydowskim, a także szereg wydarzeń towarzyszących, m.in. projekt filmowy „Ekran czasu Zagłady” - przegląd filmów, koncert symfoniczno-oratoryjny ku czci ofiar Litzmannstadt Getto pod dyrekcją José Maria Florêncio, a także wykłady, spacery i spektakle.
listopada – obchody rocznicy spalenia łódzkich synagog
W nocy z 10 na 11 listopada 1939 roku hitlerowcy wyburzyli łódzkie synagogi: Alte Szil (ul. Wolborska 29), Wielką Synagogę (al. Kościuszki 1), Synagogę Ezras Izrael (ul. Wólczańska 6), Ohel Jakow (ul. Gdańska 18). Synagoga Wilker Shul (ul. Zachodnia 56) została zniszczona w 1940 roku.
Był to początek okupacji w Łodzi, spalenie bożnic stało się symbolem tragicznych losów łódzkich Żydów.
Niemal co roku organizujemy wieczorem spacer szlakiem spalonych łódzkich synagog. To także przypomnienie Nocy Kryształowej.
Grudzień – obchody rocznicy powstania niemieckiego obozu dla dzieci i młodzieży polskiej przy ul. Przemysłowej
1 grudnia 1942 roku Niemcy utworzyli obóz dla polskich dzieci i młodzieży na wyodrębnionym terenie Litzmannstadt Getto. Obejmował on dzisiejsze ulice: Bracką, Emilii Plater, Górniczą oraz Zagajnikową. Wejście na teren obozu prowadziło od ul. Przemysłowej i stąd powszechna nazwa obozu – obóz przy Przemysłowej. Teren był ogrodzony wysokim parkanem z desek i dodatkowo strzeżony przez niemieckich wartowników. Obóz przeznaczony był dla polskich dzieci w wieku od 8 do 16 lat, pochodzących z sierocińców i zakładów wychowawczych z ziem włączonych do Rzeszy oraz z Generalnego Gubernatorstwa. Trafiały tu także dzieci, których rodzice przebywali w więzieniach lub w obozach oraz oskarżone o takie przewinienia, jak: współdziałanie z ruchem oporu, odmowa pracy, drobne kradzieże czy nielegalny handel. W rzeczywistości był to obóz koncentracyjny. Dzieciom nadano numery, które zastąpiły ich nazwiska.
Warunki w obozie przy ul. Przemysłowej były równie ciężkie, jak w getcie. Dzieci wyniszczały głód oraz nadludzki wysiłek. Wszystkie były objęte przymusem pracy trwającej nawet do dwunastu godzin dziennie. Mali więźniowie szyli ubrania, wyplatali buty ze słomy, prostowali igły, naprawiali tornistry. Większość dzieci zmarła na skutek wycieńczenia, głodu i chorób (głównie epidemii tyfusu na przełomie 1942 i 1943r). Chorych odsyłano do szpitala w getcie przy ul. Drewnowskiej 74 (dziś Organizacji WiN). Dzieci umierały również na skutek kar fizycznych, wymierzanych przez niemieckich funkcjonariuszy.
Dzieci i młodzież z obozu przy Przemysłowej były kompletnie odizolowane i odcięte od zewnętrznego świata. Nie ma dokładnych danych dotyczących liczby małych więźniów, ponieważ zaginęła znaczna część dokumentacji. Przypuszcza się, że do stycznia 1945 roku przez obóz mogło przejść pięć tysięcy polskich dzieci. Zaledwie 900 więźniów doczekało w nim wyzwolenia. Do dziś przetrwał jedynie budynek dawnej komendy przy ul. Przemysłowej 34.
9 maja 1971 r., by uczcić pamięć dzieci więzionych i zamordowanych w obozie przy ulicy Przemysłowej, w Parku im. Szarych Szeregów odsłonięto pomnik Pękniętego Serca. Monument zaprojektowali Jadwiga Janus i Ludwik Mackiewicz. Ośmiometrowy pomnik przypomina pęknięte serce, do którego przytula się mały, chudy chłopczyk. W sercu widoczna jest pusta przestrzeń mająca kształt dziecka.
