Page 576 - Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi - Chava Rosenfarb. Drzewo życia - tom drugi.

mamy zna się caluśką Torę na pamięć? Jednak, gdy przychodzi anioł i daje
pstryczka w nos, to wszystko się zapomina.
Rabin Szrejer pedagogicznie zapytał: – I czegóż uczymy się z tego? – Po czym
sam sobie odpowiedział: – Z tego uczymy się, moi przyjaciele, że nawet taki Żyd,
który nie studiuje Tory, ma ją w sobie od urodzenia, musi tylko wsłuchać się w nią,
a będzie wiedział doskonale, jak powinien się zachowywać i kiedy postępuje
12
dobrze, a kiedy nie. Bo co powiedział nasz mistrz reb Hilel ? Powiedział: „Kochaj
13
bliźniego jak siebie samego ”, to jest prawdziwe znaczenie Tory i pozostałych
jej komentarzy. I tu, w getcie, mamy rzeczywiście dowód na to, że miał rację.
Tutaj, kiedy Żyd zapomni o Weochawto lerejacho komojcho, tj. o tym, by kochać
bliźniego jak siebie samego, to jego grzech jest dziesięciokrotny, ale jeśli pamięta
o tym przykazaniu, to jego micwa jest stukrotna. Bo nawet tu obowiązuje zasada
rabiego Akiwy: „Wszystko jest przewidziane, ale dana jest wolność wyboru” .
14
15
Tylko dobrymi uczynkami możemy się przeciwstawić Amalekowi , niech jego
imię będzie wymazane.
– Święte słowa, święte słowa… – tonem znawcy zaszeptał dyrektor buchalterii.
W tym momencie komisarz policji zawołał teatralnym głosem, w połowie
w jidysz, w połowie po niemiecku: – Rozumiem każde słowo, Herr rabi. Sie
haben recht und ich schwere Ihnen, das manches Mal geht nicht anders, nur
man muss schlagen… Und alle meine Freunde wissen, dass ich ein guter Jude
bin. So helfe mir Gott .
16
Komisarz więzienny Steinberg zagotował się: – A kto mówi o biciu? Gdy rebe
smaga smarkacza z chederu, to jest złym Żydem? A kto mi może zarzucić, że
nie jestem porządnym Żydem, he?
W tym momencie w pokoju pojawił się młody, na wpół wojskowo ubrany
Herr Schatten. Roześmianymi oczami ogarnął zebranych. Ukłonił się, pomachał
dłonią na przywitanie, po czym z otwartymi ramionami przypadł do Prezesa.

12 Hillel I (ok. 70 p.n.e. – ok. 10 n.e.) – uczony żydowski, przewodniczący Sanhedrynu, przywódca
faryzeuszy, opracował zasady egzegezy żydowskiej i był jednym z tych, którzy ocalili tradycję ustną
judaizmu (tzw. Torę Ustną).

13 Zob. Pirke Awot (Sentencje Ojców), [w:] Talmud Babiloński, tł. Ewa Gordon i rabin Sacha Pecaric,
Stowarzyszenie Pardes, Kraków 2009. Pirke Awot – żydowskie nauki etyczne – to jeden z trakta-
tów Miszny wchodzący w skład Talmudu. Zostały spisane przez starożytnych rabinów, są odczy-
tywane w okresie między Paschą a Świętem Ofiarowania Tory.

14 Pirke Awot, 3, 19.
15 Amalek – protoplasta Amalekitów, plemienia wywodzącego się od Ezawa, które stało się symbo-
lem odwiecznego wroga Izraela.
16 Panie rabi, ma pan rację i przysięgam panu, że czasem nie można inaczej, jak tylko przyłożyć …
574 Wszyscy moi przyjaciele wiedzą, że dobry ze mnie Żyd. Tak mi dopomóż Bóg (niem.).